O korzyściach i głupotach związanych ze stosowaniem diety bezglutenowej

Co rusz pojawiają się nowe doniesienia odnośnie skutecznych metod walki z nadprogramowymi kilogramami. Jedną z nich jest zrzucenie wszelkich win za problemy z nadwagą i szereg chorób na gluten. I o ile niekiedy wykluczenie tego roślinnego białka z diety jest bardzo wskazane, o tyle wdrożenie diety bezglutenowej jako sposobu na redukcję masy ciała uważam za zwykłą, kolejną, dietetyczną modę. Jej nieumiejętne stosowanie jest pozbawione sensu i często może przynieść więcej złego niż dobrego! Wybieranie gotowych produktów, np. pseudo pieczywa bezglutenowego, o wysokim przetworzeniu (nie tylko gotowe chleby, ale także pieczywo chrupkie, czy wafle ryżowe), zamiast prawdziwego żytniego chleba na zakwasie, czy też mąki kukurydzianej zamiast dobrej bezglutenowej (o tym za chwilę) jest w moim odczuciu co najmniej nierozsądne.

Trzeba to jasno podkreślić: dieta bezglutenowa nie jest dietą odchudzająca a postępowaniem dietetycznym w jednostkach chorobowych !!!   

białystok-dietetyk-dieta-bezglutenowa

Gluten- celiakia, alergia i nadwrażliwość

Dolegliwości związane ze spożywaniem glutenu są spowodowane różnymi sytuacjami. Rozróżnia się:

  • Celiakię– to choroba związana z genetycznym brakiem zdolności trawienia glutenu. W wyniku dostarczania tego nietolerowanego składnika układ immunologiczny atakuje komórki jelit, powodując ich trwałe uszkodzenie, a w efekcie takie problemy jak: utrudnione wchłanianie składników odżywczych oraz szereg objawów ze strony układu pokarmowego, takich jak: biegunki, wzdęcia, wymioty. Na tę przypadłość cierpi przynajmniej 1% populacji ludności.
  • Alergię– natychmiastowa lub opóźniona reakcja uczuleniowa spowodowana dostarczeniem do organizmu alergizującego białka- glutenu. Do najczęstszych objawów należą: zmiany na skórze, dolegliwości ze strony układu pokarmowego: wymioty i biegunka,  a czasem nawet wstrząs anafilaktyczny. Diagnostyka alergii na gluten nie jest łatwa i oczywista.  Można wykonać testy na obecność przeciwciał, a także próby skórne, chociaż nie zawsze dają one rzetelne wyniki. Najlepszym rozwiązaniem jest obserwacja organizmu przy próbach prowokujących glutenem po jego wcześniejszej eliminacji.
  • Nadwrażliwość na gluten– dotyczy osób, które wykazują objawy nietolerancji glutenu (głównie ze strony układu pokarmowego: bóle brzucha, nudności i wymioty, wzdęcia, biegunki, zaparcia, przelewanie w jelitach, ale także anemia czy bóle głowy) mimo iż nie obserwuje się we krwi charakterystycznych jak w przypadku celiakii czy alergii przeciwciał. Ta przypadłość może dotyczyć już nawet 6% społeczeństwa.

Jeśli zauważymy u siebie objawy po spożyciu produktów glutenowych, o których mowa powyżej, powinniśmy wykonać badania lub obserwacje diagnostyczne w kierunku chorób glutenozależnych.

Specjalistyczne testy oprócz tych dotyczących celiakii, mogą nie dawać wiarygodnych wyników. Mimo to ośrodki  diagnostyczne oferują szereg badań, które mają na celu wykrycie problemu. Wiele razy spotykam się z osobami, które mimo braku dodatnich testów na jakąkolwiek nietolerancję czy nadwrażliwość na gluten, widzą wyraźną korelację spożycia glutenu ze złym samopoczuciem.

Jak widać badania laboratoryjne nie stanowią jedynego wiarygodnego źródła wiedzy nt. zdrowia człowieka. Jedyną formą postępowania w przypadku tych jednostek chorobowych jest eliminacja glutenu z diety, z tym że w przypadku pierwszej musi być ona stosowana przez całe życie, a w pozostałych dieta może być czasowa, aż do ustąpienia objawów.

Gluten w chorobach autoimmunologicznych

Obecnie coraz częściej diagnozowane są choroby o podłożu autoimmunologicznym, takie jak zapalenie tarczycy Hashimoto, cukrzyca typu I, autyzm, łuszczyca, czy chociażby wspomniana wyżej celiakia.

Choroby autoimmunologiczne polegają na tym, że nasz układ odpornościowy pod wpływem rożnych czynników rozpoczyna atak na komórki swojego organizmu, myląc je z potencjalnie wrogimi, w wyniku czego powstaje stan zapalny. Rzeczywiście w niektórych przypadkach takim czynnikiem może być gluten. Najprościej (podobnie jak w przypadku alergii czy nadwrażliwości na gluten) stwierdzić to wykonując próbę wykluczenia tego białka z diety na pewien okres, a następnie ponownego wprowadzenia (bez zmiany pozostałych składników diety) i obserwacji swego organizmu. W zależności od efektów możemy stwierdzić czy dany czynnik wykazuje na nasz organizm działanie niepożądane czy jest dla nas obojętny.

W przypadku dodatniego wyniku takiego testu dieta bezglutenowa powinna być stosowana, ale tylko jako jedno z wielu zaleceń. Aby zadbać o stosunkowo dobry stan zdrowia należy do tego tematu podejść całościowo, czyli skupić się na diecie opartej na produktach o wysokiej wartości odżywczej, nasyconych minerałami i witaminami. Ważne jest aby zadbać o aktywność fizyczną, a także stan swojego układu odpornościowego, który skupiony jest w naszych jelitach. Nie bez znaczenia jest również stres, z którym należy próbować radzić sobie poprzez odpowiedni relaks i dobre myśli ;).

Dieta bezglutenowa może poprawiać samopoczucie

Bardzo często osoby, które z innych powodów niż wskazane powyżej, rozpoczynają eliminację produktów zawierających gluten, zachwalają ją, bo zauważają nagłą poprawę samopoczucia. Znikają problemy trawienne, takie jak: wzdęcia, przelewanie w jelitach, problemy skórne: wypryski, łuszczyca, łupież, mają więcej energii i dodatkowo chudną. Nie zawsze jednak jest to wynikiem braku dostarczania samego glutenu.

329003

Osoby przechodzące na dietę bezglutenową są zmuszeni wyeliminować większość produktów, które dotychczas gościły w ich diecie: białe pieczywo, słodkie bułeczki, ciasta, makarony, przekąski, niektóre jogurty, serki czy deserki. Rezygnują z wszelkiego rodzaju gotowego przetworzonego pożywienia z nikłą wartością odżywczą. W zamian za to przygotowują sobie jedzenie samodzielnie i jedzą go znacznie mniej, bo jest ono bardziej skondensowane w  minerały i witaminy. Stąd widoczny efekt lepszego samopoczucia. Jest to oczywiście olbrzymi plus diety bezglutenowej, bo wymusza większą świadomość konsumencką.

Dodatkową ogromną zaletą w przypadku diety bezglutenowej jest wykorzystywanie w codziennym żywieniu dużej ilości zbóż: gryki, ryżu brązowego, prosa- czyli kaszy jaglanej, szałwii hiszpańskiej, szarłatu/amarantusa i wielu innych.

Dieta bezglutenowa może być także dietą niezdrową, jeśli jest oparta na produktach wysoko przetworzonych. Bezglutenowy chleb, ciastka, batony, makarony i inne tzw. gotowce są tak samo bezwartościowe, co produkty zawierające gluten. Niestety chcąc ułatwić życie nieświadomym konsumentom, producenci wymyślają coraz to nawet fast food’owe produkty bezglutenowe. Właśnie dlatego tak często bezmyślne stosowanie diety pozbawionej glutenu jest krytykowane. Takie postępowanie może prowadzić do niedoborów pokarmowych, a te do poważnych schorzeń.

Przede wszystkim każda dieta, czy to oparta na produktach bezglutenowych, czy zawierających gluten, musi być odpowiednio zbilansowana, a to wymaga dużej wiedzy dietetycznej i rozwagi.

Czy już na zawsze muszę pożegnać się z glutenem?

Jeśli stosujesz  dietę bezglutenową z powodu dolegliwości opisanych powyżej, ale nie chorujesz na celiakię, może się okazać, że rezygnacja z glutenu będzie wskazana jako postępowanie tymczasowe, aż do ustąpienia objawów i odzyskania równowagi w naszym organizmie. Niemniej jednak pewne zasady powinny być już wdrożone na trwałe.

Warto jednak na początku eliminowania z diety glutenu (o ile nie macie bezsprzecznie stwierdzonej alergii lub nietolerancji, a robicie test obserwacyjny samodzielnie) odstawić na kilka tygodni samą pszenicę, bo jest wielce prawdopodobne, że to ona właśnie (zwłaszcza w słodkich wypiekach) powoduje nie pożądany dyskomfort trawienny (wzdęcia, zgaga, przelewanie w jelitach).

dietetyk-zdrowe-odżywianie-białystok

Pamiętam jak wiele lat piekłam chleb bezglutenowy (przepis tutaj) dla samej siebie, dla męża natomiast pyszny i pachnący żytni chleb na zakwasie (przepis). Ileż razy miałam ochotę z tego pożądania spałaszować pół bochenka takiego chleba z masłem na raz. Teraz od jakiegoś czasu jemy już wszyscy chleb żytni i czuję się po nim bardzo dobrze. Dlatego jeśli ktoś nie wykazuje dolegliwości ze strony układu pokarmowego lub innych charakterystycznych dla alergii na gluten, lub też dolegliwości te z czasem ustąpiły, nie widzę powodów, dla których miałby rezygnować z wartościowych zbóż glutenowych, jakim jest chociażby żyto czy jęczmień, zawierające spore ilości błonnika i niezbędne dla zdrowia minerały.

Na pewno spożycie pszenicy powinno ograniczać się do absolutnego minimum. Są sytuacje, w których pozwolenie sobie na okazjonalny kawałek ciasta u mamy lub babci, którym nie chcemy sprawiać przykrości, nie wpłynie destrukcyjnie na nasze zdrowie. Aczkolwiek trzeba pamiętać, że oczyszczona pszenica zwyczajna, powszechnie stosowana w produktach spożywczych, jest produktem o małej wartości odżywczej i mało korzystnym wpływie na stan naszego zdrowia. Wysokie spożycie pieczywa i produktów piekarniczych właśnie z tej odmiany pszenicy przyczynia się do otyłości, cukrzycy, a także miażdżycy, stąd jego eliminacja jest akurat dobrym rozwiązaniem.

Ogólne rekomendacje odnośnie produktów zbożowych dla zdrowej osoby moim zdaniem powinny wyglądać następująco:

– wyeliminowanie oczyszczonej pszenicy zwyczajnej: białe pieczywo, białe makarony, ciastka, ciasta, bułeczki, pączki, dania typu „fast food”,

– wyeliminowanie produktów przetworzonych, w których zastosowano gluten przemysłowy jako tani wypełniacz: gotowe sosy, płatki śniadaniowe, ciasta, ciastka, pieczywo cukiernicze, wędliny, nabiał, słodycze, itp., takie produkty będą wykazywały się niską wartością odżywczą,

– włączenie do diety różnorodnych zbóż zarówno bezglutenowych: prosa (kasza i mąka jaglana), gryki, amarantusa, ryżu, owsa, ale także tych glutenowych: jęczmienia, żyta, a także pradawnych odmian pszenicy: orkiszu, płaskórki, samopszy.

dietetyk-białystok-zdrowa-dieta

Dlaczego pradawne zboża, takie jak orkisz, są lepsze?

Orkisz jest zbożem znacznie mniej plennym, stąd producenci produktów spożywczych nie są zainteresowani wykorzystaniem tego zboża do masowej produkcji, w której liczy się wysoka wydajność przy najniższych kosztach. To właśnie interes przemysłu spożywczego wymusza na pszenicy ciągłe modyfikacje genetyczne, w celu poprawy efektywności jej uprawy. Nikt nie wie oczywiście jak te modyfikacje wpłyną na stan zdrowia przyszłych pokoleń, ale przecież nie jest to w interesie koncernów spożywczych.

Orkisz zawiera także więcej łatwiej przyswajalnego glutenu, większą ilość minerałów (cynk, miedź, selen) i witamin (A i E), a także wartościowy kwas linolenowy (z grupy omega 3) i fitosterole. Orkisz jest znacznie bardziej wartościowy i  łatwiej przyswajalny dla naszego organizmu niż popularna pszenica zwyczajna.

To wszystko powoduje, że może być wykorzystywany do produkcji niektórych potraw, których dobrą jakość trudno jest uzyskać przy zastosowaniu mąk bezglutenowych. Każdy kto próbował robić bezglutenowe pierogi, ciasto na pizzę, lub kruche wypieki wie, że to nie lada wyczyn a efekty, hmmm…. jak by to ująć, są co najmniej mało satysfakcjonujące.

Podsumowanie

Długo zbierałam się do napisania tego artykułu, ale to dobrze, bo sama przed sobą musiałam zrobić rachunek sumienia i przyznać, że dieta bezglutenowa nie jest remedium na wszystkie dolegliwości tego świata i nie stanowi niezbędnego elementu zdrowego stylu życia, o ile ktoś nie cierpi na któreś z opisanych wyżej schorzeń. Niemniej jednak mój przykład (nadwrażliwość na gluten) pokazuje, że dieta bezglutenowa może być dobrym czasowym rozwiązaniem. Przede wszystkim była dla mnie niezwykłą rewolucją. Dlatego też cieszę się, że pewne nawyki żywieniowe, takie jak całkowita eliminacja gotowych dań i półproduktów, a także wprowadzenie ogromnej ilości nowych zbóż do diety, zostaną już z nami na zawsze.

Pamiętajcie, że dieta bezglutenowa nie stanowi metody pozbycia się nadmiaru zbędnych kilogramów, ale ma za zadanie poprawić stan naszego zdrowia, jeśli jej zastosowanie jest wymagane.

Kluczem jest tutaj obserwacja reakcji swojego organizmu na to co mu dostarczamy. Dotyczyć to będzie zarówno glutenu, jak i innych potencjalnie szkodliwych składników diety, niezależnie czy uznanych za zdrowe czy niezdrowe (np. mleko, miód, orzechy i wiele innych).

Niezależnie  jednak od efektów takiej obserwacji, najważniejszy jest zdrowy rozsadek i zróżnicowana dieta (także pod względem różnorodności spożywanych zbóż), oparta na pełnowartościowych produktach: warzywach, owocach, dobrej jakości białkach, węglowodanach  i produktach fermentowanych. Tylko ta, przy zastosowaniu odpowiednich ilości posiłków, zapewnia nam zdrowie i dobre samopoczucie, a regulacja masy ciała jest tylko efektem ubocznym.

Trzymajcie się zdrowo !!!

 

0 0 votes
Article Rating
Subscribe
Powiadom o
guest

3 komentarzy
najstarszy
najnowszy oceniany
Inline Feedbacks
View all comments
Ola na etacie
6 lat temu

Mnie się wydaje, że dieta bezglutenowa jest ostatnio po prostu modna i wiele osób decyduje się na nią z tego właśnie względu. Osobiście nie lubię podążać ślepo za trendami ale muszę przyznać, że ogromnym plusem tego sposobu żywienia jest wprowadzenie do jadłospisów wielu rodzin kasz, które są źródłem ogromnej ilości minerałów. Niemniej jednak uważam, że przy odpowiedniej ilości błonnika osoby niechorujące na celiakię itp. nie powinny mieć żadnych dolegliwości trawiennych.

Pozdrawiam i zapraszam do siebie
http://domanetacie.blogspot.com

trackback

[…] Wybierajmy pieczywo na naturalnym zakwasie, z dobrych, małych piekarni, najlepiej żytni lub graham. Jeśli nie tolerujecie glutenu, nie kupujcie gotowych chlebów. Coraz więcej takich małych piekarni oferuje także dobrej jakości pieczywo bezglutenowe. Jeśli  nie wyobrażacie sobie życia bez pieczywa białego, wybierajcie chociaż to na bazie mąki orkiszowej- więcej o tym TU. […]